Veszprem në Hungari, Timisoara në Rumani dhe Eleusis në Greqi do të ndajnë titullin e Kryeqytetit të Kulturës Evropiane në 2023. Ajo është marrë përsipër nga Kaunas, Ash dhe Novi Sad, të cilat festuan trashëgiminë kulturore evropiane në vitin 2022.
Për herë të katërt, Greqia do të presë programin gjatë gjithë vitit nga projekti i BE-së – Kryeqyteti i Kulturës Evropiane. Meqë ra fjala, Eleusis është vendlindja e tragjedianit të lashtë grek Eskili, një qytet që është një ndërthurje e lavdisë së lashtë dhe zhvillimit industrial. Programi i titulluar “Misteret e Tranzicionit” është frymëzuar nga Misteret Eleusinian – ritualet mistike në antikitet të mbajtura për nder të perëndeshës së bujqësisë Demeter dhe vajzës së saj Persefonës, të cilat festonin lidhjen njerëzore me natyrën dhe ciklin e jetës.
Një nga qytetet më të vjetra hungareze – Veszprem, së bashku me rajonin e Liqenit Balaton dhe vargmalin Bakony do të jetë Kryeqyteti Evropian i Kulturës në vitin 2023. Sipas organizatorëve, projekti është një mundësi për të prezantuar traditat shekullore, diversitetin kulturor, gastronominë dhe bukuritë natyrore të Veszprem dhe për të plotësuar epitetin e tij “qyteti i mbretëreshave” me një markë: “qyteti i kulturës”.
Timisoara multi-etnike e Rumanisë, dikur një urë midis Perandorisë Austro-Hungareze dhe Evropës Juglindore dhe nga viti 1880 deri në 1914, qyteti më i rëndësishëm industrial, tregtar, financiar dhe kulturor në rajonin e Banatit, do të prezantohet me një program që synon stimulimin e energjisë qytetare. Motoja e programit është “Shkëlqe dritën tënde – Ndriço qytetin tënd!” („Shine your light – Light up your city!”).
Projekti “Kryeqyteti Evropian i Kulturës” filloi në vitin 1985 me iniciativën e Melina Merkurit, ministres së atëhershme të Kulturës së Greqisë. Qytetet përzgjidhen mbi bazën e një programi kulturor që duhet të ketë një dimension të fortë evropian, të nxisë pjesëmarrjen dhe përfshirjen aktive të banorëve të qytetit, komuniteteve dhe palëve të ndryshme, në mënyrë që të kontribuojnë në zhvillimin afatgjatë të qytetit dhe rajonit përreth
Qëllimi i nismës është të mbrojë dhe promovojë diversitetin e kulturave në Evropë, të zgjerojë aksesin dhe pjesëmarrjen në kulturë, të forcojë kapacitetet e sektorit kulturor dhe të ngrejë profilin ndërkombëtar të qyteteve përmes kulturës. Titulli është gjithashtu një mundësi që qytetet të ndryshojnë imazhin e tyre, të vendosin veten në hartën botërore dhe të promovojnë turizmin e qëndrueshëm përmes kulturës.
Sipas listës së Komisionit Evropian, në vitin 2024 titullin e Kryeqytetit Evropian të Kulturës do ta ndajnë qytetet Bad Ishull në Austri, Tartu në Estoni dhe Bodo në Norvegji. Në vitin 2025, qytete të kulturës evropiane do të jenë Kemnic në Gjermani dhe Nova Gorica në Slloveni.